De relatie tussen de backpackende toerist en locals
BUSSUM - De droom van iedere backpackende toerist, zo dicht bij de locals komen dat je er onderdeel van wordt. De in Bussum geboren en opgegroeide film- en documentairemaker Daan Veldhuizen (33) overkwam het. Hij werd zelfs onderdeel van zijn eigen film. In totaal een half jaar filmde hij de spanning tussen het opkomende toerisme en de lokale bevolking. De film 'Banana Pancakes and the Children of Sticky Rice' draait woensdag 19 augustus in Filmhuis Bussum.
Met het maken van de film wil Daan vooral een probleem aan de kaak stellen: de paradox van het toerisme. Van het op zoek willen gaan naar ongerepte plekjes, maar tegelijkertijd dat plekje niet meer ongerept maken. Op die voor hem interessante paradox heeft hij overigens nog geen antwoord. "Of toerisme goed of slecht is, dat heb ik zeker niet geprobeerd te zeggen met deze film. Ik denk dat dat veel gecompliceerder ligt. Ik vind wel dat we daar met z'n allen over na moeten denken. Waar zijn we als toeristen naar op zoek en waarom zoeken we dat aan de andere kant van de wereld? Zijn dat geen dingen die we ook dichter bij huis kunnen vinden?"
De documentaire draait om deze paradox en komt vooral naar voren in de 'competitie' die ontstaat tussen de twee jeugdvrienden Khao en Shai. Shai die een winkeltje heeft profiteert van het opkomend toerisme. Khao, die eerst boer is begint ook langzaam een graantje mee te pikken. Hij blijkt er succesvoller in te zijn omdat hij dichter bij zichzelf staat, authentieker is dan Shai en dat waarderen de toeristen. Dat zorgt op een gegeven moment voor spanning tussen de twee vrienden en dat heeft tot gevolg dat het niet zo goed gaat met Shai. Dat levert vervolgens weer spanning op tussen Shai en Daan. Zo krijgt hij op een gegeven moment ook nog een rol in zijn eigen film. Daan: "Ik word als filmmaker ook het verhaal ingetrokken. Je ziet dat Shai zich gaat afzetten van de camera en niet meer gefilmd wil worden. Hij waarschuwt ook anderen om op hun woorden te passen omdat alles wordt vertaald." Hij verwijt Daan dat hij ook eigenlijk de toerist is. Geen onverwachtse wending voor Daan. De film is eigenlijk geworden zoals het filmplan was. "Ik heb op veel dingen geanticipeerd en ik voelde het wel een beetje aankomen. Toen ik Shai ontmoette, woonde hij al in de stad. Hij was tijdens zijn vakantie even terug bij zijn ouders in het dorp. Hij is mij altijd bijgebleven als een interessant persoon, omdat hij overduidelijk met een voet in de moderne maakbare wereld stond, maar tegelijkertijd ook heel erg twijfelde en met de andere voet nog in zijn oude traditionele wereld stond. Die overgang, die ik probeer te vangen in deze film, dat vond ik heel erg in zijn karakter."
Daan voelde zich overigens niet de toerist. "Het was mijn werk, maar ik voelde me wel buitenlander, want dat ben ik toch ook. Wat ik daar heb gedaan, vaak terugkomen, steeds met mensen praten, veel bij de families thuis eten, dat is een beetje het ultieme backpack-gevoel. Voor mij was de hele researchperiode en het maken van deze film de droom van de toerist om zoveel mogelijk tijd te besteden in het dorp en dicht bij de mensen te komen." Daan laat zijn eigen rol dan ook niet onbesproken. "Het is een film over de relatie tussen toerist en de inwoners van Laos, de locals. Uiteindelijk is mijn relatie met de hoofdpersonen de meest interessante relatie die er is."
Opnames
De opnames duurden in totaal een half jaar. Daan filmde het dorpje, haar inwoners en de toeristen in het staartje van het regenseizoen 2013 en gedurende het droge seizoen in 2014. In 2012 heeft hij het dorp twee keer aangedaan voor research. In een korte tijd kon hij zo een grote verandering laten zien. "Ik vond het een hele heftige periode en ook heel interessant. Het moeilijke van zo'n film maken vind ik eigenlijk dat het zo'n klein dorpje is. Iedereen praat met elkaar en wij slapen daar ook. Eigenlijk alles wat wij deden daar als filmcrew had invloed op het dorp, dus invloed op de film. Je bent je 24 uur per dag bewust van de film en de dingen die je doet. Ook als de camera uit staat. Je loopt continu op je tenen." Dat de film nu ook in Filmhuis Bussum draait vindt Daan erg leuk. "Filmhuis Bussum had contact opgenomen met de distributeur, ze wisten niet dat ik oorspronkelijk uit Bussum kom, toen dat duidelijk was kwam ook het idee voor een vaag & antwoord na de film waarbij ik aanwezig ben." Overigens komen ook de componist van de muziek, Peter Pluer en Philip Bais (productieassistent en fotograaf) uit Bussum. Daan zat samen met Peter in de schoolband van het Goois Lyceum en Philip is een oude vriend.
Anders kijken
Er zijn nog zoveel films en documentaires die Daan zou willen maken, het is 'zijn leven'. "Bij mij beginnen plannen heel vaak met een soort van droom of zo. Je ruik' iets maar je kunt nog niet helemaal plaatsen wat het is. Je hoort iets. Er zijn een paar dingen waar ik eigenlijk al jaren over droom en nadenk. Ik houd van alles wat mij in staat stelt om anders naar de wereld te kijken. Ik vind het kijken door de ogen van een andere cultuur, een antropologie interessant. Omdat je op die manier ook anders naar het leven kunt kijken. Dat vind ik in het maken van films, het praten met mensen uit andere culturen maar ook in de wetenschap. Wanneer je je daar goed in gaat verdiepen dan zie je de invloed van bijvoorbeeld kwantummechanica op de werkelijkheid." Hij spreekt de hoop uit dat andere mensen ook door het zien van zijn films, zoals Banana Pancakes and the Children of Sticky Rice, op een andere manier naar de lokale bevolking kijkt van de plekken die ze bezoeken. "Dat mensen zich bewust zijn en ook gaan begrijpen dat die lokale bevolking vooruitgang wil en dat dat ook een goed iets is. Dat je op een gegeven moment, zoals Khao, een brommer wilt als je altijd maar naar je land wilt lopen. "Khao vertelde mij op een bepaald moment dat ze vroeger altijd naar hun land toe liepen om te oogsten en dat dat heel gezellig was. Iedereen liep mee, ze dansten en ze zongen. Dat vertelt hij met enorme glimlach. Om vervolgens met dezelfde glimlach te zeggen: 'maar nu heb ik een brommer en ben ik sneller'. Dat vind ik interessant. Natuurlijk in ontwikkeling verlies je soms iets, maar je krijgt er ook iets voor terug. Dat is goed om je te realiseren als je naar verre plekken gaat, dat het genuanceerd ligt. Dat voor iedereen het gras groener is aan de andere kant."
'Of toerisme goed of slecht is, dat heb ik niet geprobeerd te zeggen'
